Της ΗΛΕΚΤΡΑΣ ΒΙΣΚΑΔΟΥΡΑΚΗ
Η μεταφορά του ΕΝΦΙΑ στην Αυτοδιοίκηση φαίνεται να είναι μια σκέψη η οποία δεν έχει φύγει από το τραπέζι της κυβέρνησης Μητσοτάκη, μιας που και ο ίδιος ο πρόεδρος της ΝΔ την έχει προτείνει πριν από 3 χρόνια, προκαλώντας έντονες συζητήσεις στους κόλπους της Αυτοδιοίκησης. Η πρόταση είχε επανέλθει πρόσφατα μέσω της έκθεσης Πισσαρίδη, που έκανε λόγο για φορολογική αποκέντρωση. Ενώ ο οργανισμός έρευνας και ανάλυσης «Διανέοσις» δημοσιεύει νέα μελέτη με το ίδιο θέμα θέτοντας, αυτή την φορά τους προβληματισμούς για ένα τέτοιο βήμα.
Ζητούμενο η δημοσιονομική ισορροπία
Στην μελέτη του καθηγητή Δημόσιας Οικονομικής του Παντείου Πανεπιστημίου, Νίκου Τάτσου, που διενεργήθηκε για λογαριασμό της «Διανέοσις» εκτίθενται όλοι οι προβληματισμοί και οι περιορισμοί για ένα τέτοιο βήμα. Συγκεκριμένα, τίθεται ως προϋπόθεση η «δημοσιονομική ισορροπία» των ΟΤΑ στην περίπτωση που μεταβιβαστεί ο ΕΝΦΙΑ με ταυτόχρονη κατάργηση της κρατικής επιχορήγησης, που συνιστά ένα μείγμα αναλογιών από φόρους (Φόρος Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων, ΦΠΑ, Φόρο Ακίνητης Περιουσίας). Παρότι, επισημαίνεται ότι «τα έσοδα από τον φόρο ακίνητης περιουσίας αυξήθηκαν ραγδαία κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης και από 229 εκατ. ευρώ το 2007 έφτασαν τα 3.508 εκατ. ευρώ το 2017», στην μελέτη υπογραμμίζεται ότι «η μεταφορά του ΕΝΦΙΑ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, χωρίς προσαρμογές στο δημοσιονομικό σύστημα, που θα αποκαθιστούν την υφιστάμενη δημοσιονομική ισορροπία (π.χ. παράλληλη μεταφορά αρμοδιοτήτων ή αντίστροφη μεταφορά πόρων σε αντιστάθμιση της απώλειας εσόδων του Κεντρικού Κράτους από τη μεταφορά του ΕΝΦΙΑ) δεν φαίνεται ως κάτι το ρεαλιστικό».
Διπλή φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας
Στην ίδια μελέτη τονίζεται ότι «η Τοπική Αυτοδιοίκηση επιβαρύνει ήδη την ακίνητη περιουσία με το ΤΑΠ και, αν της μεταφερθεί και ο ΕΝΦΙΑ, θα υπάρχει διπλή φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας από την ίδια βαθμίδα διοίκησης». Συνεπώς, «η μεταφορά του ΕΝΦΙΑ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν αποτελεί κάτι μεμονωμένο, αλλά συνεπάγεται και άλλες παρεμβάσεις στο δημοσιονομικό σύστημα, οι οποίες πρέπει να μελετηθούν», αναφέρεται στην ίδια μελέτη.
Από την έκθεση Πισσαρίδη στην μελέτη Τάτσου
Σε αντίθεση με την έκθεση Πισσαρίδη, που υπερασπίζεται την φορολογική αποκέντρωση με μεταφορά του ΕΝΦΙΑ στους ΟΤΑ, στην μελέτη Τάτσου ξεκαθαρίζεται ότι «η πρόταση για εκχώρηση του ΕΝΦΙΑ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε αντικατάσταση του συνόλου των κρατικών επιχορηγήσεων που παρέχονται σήμερα προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή σε αντικατάσταση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων, δεν αποτελεί λύση».
Στην τεκμηρίωσή της η μελέτη Τάτσου υποστηρίζει ότι «η αντικατάσταση των ΚΑΠ από τον ΕΝΦΙΑ, δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί επωφελής για την Τοπική Αυτοδιοίκηση». Κι αυτό γιατί «η αντικατάσταση των ΚΑΠ, οι οποίοι συντίθεται ως επί τω πλείστον από έσοδα των πλέον σημαντικών και δυναμικών φόρων (φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων, φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων, φόρος προστιθέμενης αξίας) από μια μόνο πηγή εσόδων – και μάλιστα χαμηλής εισοδηματικής ελαστικότητας, όπως είναι η φορολογία των ακινήτων – δεν θα είναι μεσο/μακροπρόθεσμα επωφελής για την Τοπική Αυτοδιοίκηση».
Συνεπώς, στην μελέτη Τάτσου επισημαίνεται ότι «αν με τη μεταφορά του ΕΝΦΙΑ επιδιώκεται η ενίσχυση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η μεταφορά αυτή γίνει σε αντικατάσταση των ΚΑΠ το αποτέλεσμα δεν θα είναι το επιδιωκόμενο». «Μέσω των κρατικών επιχορηγήσεων διορθώνονται όλες σχεδόν οι αδυναμίες της δημοσιονομικής αποκέντρωσης, ενώ η σημασία τους στην πράξη επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι οι κρατικές επιχορηγήσεις – και ιδιαίτερα οι γενικές επιχορηγήσεις- αποτελούν διεθνώς μια από τις σημαντικότερες, αν όχι τη σημαντικότερη, πηγή εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», υπογραμμίζεται στην ίδια μελέτη.
Ποιος ασκεί φορολογική εξουσία;
Με δεδομένο ότι το άρθρο 78 παρ. 4 του Συντάγματος ορίζει ότι «αντικείμενο της φορολογίας, ο φορολογικός συντελεστής, οι απαλλαγές ή εξαιρέσεις από την φορολογία και η απονομή των συντάξεων δεν μπορούν να είναι αντικείμενο νομοθετικής εξουσιοδότησης», προκύπτει ότι οι ΟΤΑ δεν μπορούν να ορίζουν το ύψος του φόρου. Αυτή είναι αρμοδιότητα του Κράτους και όχι οι ΟΤΑ. Συνεπώς, υπάρχει ζήτημα νομιμότητας στο ενδεχόμενο μεταβίβασης του ΕΝΦΙΑ στην αυτοδιοίκηση.
Προβληματισμοί για τον μηχανισμό αναδιανομής
Κι ενώ στη συζήτηση της εκχώρησης του ΕΝΦΙΑ στους ΟΤΑ ως τακτική επιχορήγηση, τίθεται ζήτημα λειτουργίας μηχανισμού αναδιανομής. Κι αυτό γιατί δεν έχουν όλοι οι δήμοι τις ίδιες αντικειμενικές αξίες και η είσπραξη του ΕΝΦΙΑ θα δημιουργούσε δημοσιονομικές ανισορροπίες μεταξύ των ΟΤΑ α βαθμού. Βέβαια, όπως επισημαίνεται στην μελέτη Τάτσου, «είναι πολύ πιθανό η αναδιανομή αυτή να μην έχει θετική επίδραση στο κριτήριο της υπευθυνότητας. Δηλαδή, είναι πολύ πιθανό οι επιχορηγούμενοι ΟΤΑ μέσω της αναδιανομής του ΕΝΦΙΑ να λειτουργούν όσον αφορά τον τρόπο διαχείρισης των επιχορηγήσεων που θα λαμβάνουν στο μέλλον όπως λειτουργούν σήμερα με τους ΚΑΠ».
«Και στις δυο περιπτώσεις η χρηματοδότηση δεν γίνεται από ίδια έσοδα, αλλά από επιχορηγήσεις. Αλλά και οι δημοτικές αρχές των ΟΤΑ που θα επιχορηγούν, στερούμενες έσοδα που τους αναλογούν, τους άλλους ΟΤΑ, μπορεί να μην είναι πρόθυμες στο μέλλον να αυξήσουν τους συντελεστές του φόρου, όταν σημαντικό μέρος από τα επιπλέον έσοδα που φιλοδοξούν να εισπράξουν δεν μένουν στην περιοχή τους, αλλά διοχετεύεται για τη χρηματοδότηση άλλων ΟΤΑ. Έτσι, όμως, στο βαθμό που θα συμβεί αυτό, υποσκάπτεται η ίδια η ιδέα της εκχώρησης φορολογικής εξουσίας στους ΟΤΑ», επισημαίνεται στην ίδια μελέτη.
