ΠΩΣ ΕΦΤΑΣΕ Η ΠΡΩΤΗ ΜΠΑΛΑ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ…

Μπάλα!!!!

Λέξη μαγική για τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, για τους μεγαλύτερους  αλλά και για τους πρεσβύτερους.

Το στρογγυλό αυτό αντικείμενο που δια του ποδοσφαίρου, καθηλώνει ολόκληρο τον πλανήτη, μέσα από την τηλεόραση, τα οργανωμένα προπονητήρια και τα πρόχειρα γήπεδα που παλιότερα λέγαμε αλάνες, αν και μικρό κινεί έθνη, οικονομίες, πολιτισμούς, διαμορφώνει χαρακτήρες, γκρεμίζει ή ορθώνει τείχη, μια και ξεκινά από πολύ παλιά και πάει πολύ μακρύτερα!!!

Σήμερα, μια βόλτα να κάνει κανείς, στα σχολεία, στις γειτονιές, στα γήπεδα, θα δει να υπάρχουν μπάλες, πολλές μπάλες, που είτε στο κατόπι τους , είτε στην αναπήδηση τους  τρέχουν παιδιά, που στα προσωπάκια τους υπάρχει , το χαμόγελο και η  ικανοποίηση, η αγωνία ή και η απογοήτευση που κατάφεραν ή δεν κατάφεραν να δαμάσουν αυτό το στρογγυλό ατίθασο αντικείμενο πόθου και πάθους!

Αυτό που βλέπουμε σήμερα ως αυτονόητο, δηλαδή οι πολλές μπάλες, πριν λίγες δεκαετίες, ήταν ανύπαρκτο. Ακόμα και ομάδες έκαναν προπόνηση με 3-4 μπάλες. Τα τελευταία χρόνια μπορεί κάθε οργανωμένος σοβαρός σύλλογος να διαθέτει δεκάδες ή και εκατοντάδες  μπάλες, διαφόρων μεγεθών, που ανανεώνονται διαρκώς

Πόσοι άραγε από μας, που έχουμε διανύσει 5-6 δεκαετίες ζωής , δεν θυμόμαστε , όταν μαζευόμαστε στις αλάνες για ποδόσφαιρο εκεί γύρω στις δεκαετίες ‘60-‘70, την αγωνία αν θα βρεθεί κάποιος, να φέρει ένα πλαστικό τόπι, ( δεν μιλάμε καν για δερμάτινη μπάλα, «αερόμπαλα» το λέγαμε), ώστε να μπορέσουμε να παίξουμε τα απογεύματα της εβδομάδας, να τσακωθούμε, να φιλιώσουμε και να γυρίσουμε ματωμένοι στα γόνατα και τα πόδια το βραδάκι σπίτι και  πιθανότατα ν΄ακούσουμε και την κατσάδα μας από τη μάνα ή και να πέσει και λίγο ξύλο από τον πατέρα, γιατί  χαλάγαμε τα παπούτσια!! Άλλο δυσεύρετο είδος κι αυτό!

Και μη φαντασθείτε ποδοσφαιρικά παπούτσια!!!! Όχι τα παπούτσια που θα φοράγαμε στο σχολειό, ή ακόμα και τα Χριστούγεννα ή την Λαμπρή ήταν. Κι ο έλεγχος του πατέρα συνήθως εστιαζόταν στο αν ήταν γδαρμένα , εκεί μπροστά στη μύτη. Εκεί τρωγόταν από την επαφή με την μπάλα ή ακόμα και με το έδαφος που είχε χώμα και πέτρες!!! Κάποια στιγμή αργότερα παρουσιάστηκαν κι οι λεγόμενες «ελβιέλες» , τα παλιά γνωστά μπλε πάνινα παπούτσια με τις λεπτές ελαστικές σόλες και την επενδεδυμένη με πλαστικό μύτη, που θεωρούταν τα αθλητικά της εποχής του ’70. Σκοτώστρες κανονικές, αλλά ίσως καλύτερες από τα σκαρπίνια!

Και βέβαια, για τους αυτοσχέδιους αγώνες, μπάλα έφερναν συνήθως αυτοί που είχαν μια κάποια οικονομική άνεση, ή τους την είχαν κάνει δώρο για τη γιορτή τους ή ακόμα ακόμα, την είχαν κερδίσει από τη συλλογή κουπονιών από είδη νοικοκυριού (συνήθως απορρυπαντικά της εποχής) που αγόραζε η οικογένεια.

Βέβαια ήταν απαράβατος εθιμικός κανόνας ο ιδιοκτήτης της μπάλας, να παίζει οπωσδήποτε, μια και τα παιδιά που περίμεναν να συμμετάσχουν ήταν πολλά κι αρκετά έμεναν απ έξω. Η καλύτερη περίπτωση ήταν να είχε αγοραστεί το πλαστικό τόπι από χρήματα που είχαν μαζευτεί, με ρεφενέ, οπότε οι έχοντες προσφέρει είχαν κι αυτοί αναγκαστική συμμετοχή!

Περιττό ν’ αναφέρω την μεγάλη χαρά των παιδιών όταν στις γειτονιές εμφανίστηκαν οι πρώτες δερμάτινες μπάλες. Τόση ήταν η ικανοποίηση, που δεν νοιαζόταν κανείς για τον πονοκέφαλο, που προκαλούσε η κεφαλιά μ‘ αυτή τη μπάλα, που γινόταν πέντε κιλά όταν μούσκευε πέφτοντας στις λακκούβες που ήταν γεμάτες  βρόχινο νερό και το απορροφούσαν.  Δεν ήταν βλέπετε, αδιάβροχες τότε και οι χωμάτινοι δρόμοι ήταν γεμάτοι λακκούβες νερό που έστελνε ο ουρανός μας και ειδικά εκείνα τα παλιά ξακουστά 40ημερα του νησιού μας με την αδιάκοπη βροχόπτωση!! Εκεί στις αρχές του χειμώνα!

Αν τα πράγματα ήταν δύσκολα τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, φαντασθείτε πως ήταν πριν, όταν η χώρα μας είχε βιώσει τις συνέπειες  της Ιταλογερμανικής  κατοχής και του εμφύλιου, αλλά κι ακόμα πιο πριν, όταν είχαμε υποστεί την Μικρασιατική καταστροφή!!!

Κι όμως πολλοί ισχυρίζονται ότι οι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, από τις ακτές της Ιωνίας, συνέβαλαν στην διάδοση κι εξέλιξη του ποδοσφαίρου και στην μητέρα πατρίδα και στη Λευκάδα! Κι έχουν εν πολλοίς δίκιο.

Όμως ας γυρίσουμε στην μπάλα, τη στρογγυλή θεά!

Το 1994 είχα κάνει μια έκθεση φωτογραφικού αλλά και άλλου υλικού, μαζί με τα παιδιά του Αθλητικού Σχολείου  (Τ.Α.Δ) Λευκάδας, με θέμα «ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ».

Η έκθεση αυτή πραγματοποιήθηκε στις  14-22 Μαΐου, σ ένα μικρό χώρο στην κεντρική αγορά της πόλης της Λευκάδας!

Το 1998 επαναλήφθηκε στην αίθουσα τέχνης του Δήμου Λευκάδας, στο Μαρκά, στις 6-20 Μαρτίου. Όμως αυτή τη φορά:

Α) Ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του Πλάτωνα Γρηγόρη (τότε τριάντα χρόνια από τον χαμό του), που μας άφησε, αφού τραυματίστηκε θανάσιμα, σε φιλικό αγώνα του τότε Πανλευκάδιου ,με την ΑΕ Πρέβεζας (15-9-1968) στο δημοτικό μας στάδιο, που σήμερα φέρει τα όνομά του, όταν ως τερματοφύλακας συγκρούστηκε με επιθετικό της αντιπάλου ομάδας και

Β) Στην ίδια εκδήλωση έγινε κάτι εξ ίσου συγκινητικό: Έγινε αναφορά τιμής και βράβευση στους επιζώντες προπολεμικούς (Β΄Παγκόσμιου πολέμου) ποδοσφαιριστές. Ήταν οκτώ στον αριθμό. Σήμερα εν ζωή βρίσκεται μόνον ένας. (Σ΄άλλο πόνημα θα γίνει ειδική αναφορά γι αυτή την έκθεση κι αυτούς τους ανθρώπους).

Ανάμεσα στα εκθέματα, υπήρχε κι ένα γραπτό ιδιόχειρο σημείωμα, που μου είχε δώσει τέσσερα χρόνια πριν (1994), κατά τη συλλογή του υλικού της πρώτης έκθεσης, ένας άλλος παλιός ποδοσφαιριστής και άνθρωπος της κοινωνικής προσφοράς, ο αείμνηστος Γεράσιμος Περδικάρης ο οποίος δυστυχώς έφυγε το 1996 και δεν προλάβαμε να τον τιμήσουμε κι αυτόν.

Σ’ αυτό το σημείωμα λοιπόν, εξιστορεί με τον δικό του γλαφυρό τρόπο, που ανάμεσα στα άλλα αναδεικνύει και μια νοσταλγία, το  πως ήρθε η πρώτη πέτσινη μπάλα στη Λευκάδα και την σχετική περιπέτεια. Ήταν η εποχή που η μπάλα ήταν ένα τόπι φτιαγμένο από πανιά…

Κι όπως ο καθένας καταλαβαίνει η έλευση μιας δερμάτινης μπάλας, ήταν κοσμοϊστορικό γεγονός για την εποχή εκείνη στην οποία αναφέρομαι και είναι περί το 1923-24. Σχεδόν έναν αιώνα πίσω! Ήταν η εποχή που άρχιζε το ποδόσφαιρο στη Λευκάδα…

Παραθέτω αυτούσιο το κείμενο του Γεράσιμου Περδικάρη, αντιγράφοντας το από το πρωτότυπο.

Οι φωτογραφίες είναι από τις εκθέσεις του 1994 και του 1998, έτσι όπως μου τις έδωσαν διάφορες πηγές, σωματεία, δημόσια ή δημοτικά ιδρύματα και φυσικά πρόσωπα. Ξεθάφτηκαν από εκεί που τις είχε τοποθετήσει η λησμονιά, σε σεντούκια, μπαούλα, παλιά κουτιά, αποθήκες, γραφεία ομάδων και κανείς δεν τους έδινε σημασία. Είχαν  πάνω τους τη «σκόνη» της αγνόησης, της αχρησίας και γιατί όχι και της αχρηστίας. Μετά έγιναν «viral», όπως θα λέγαμε στην …νεοελληνική…

Γράφει λοιπόν το 1994, ο αείμνηστος Περδικάρης… (τηρώ ακριβώς το κείμενο συντακτικά κι ορθογραφικά, πλην πολυτονικού συστήματος, όπως και τον τίτλο που ό ίδιος έδωσε!!!) Στα 70 χρόνια που λέει ο Γεράσιμος Περδικάρης προσθέστε και 25 που έχουν περάσει έκτοτε για ένα έχουμε μια πιο σαφή εικόνα!

Συμπληρωματικά, αξίζει να αναφερθεί ότι εκείνη την εποχή 1924-1933 υπήρξαν στη Λευκάδα, αρκετοί σύλλογοι, που δυστυχώς δεν έχουμε, τουλάχιστον ως σήμερα φωτογραφικό υλικό πλην Τηλυκράτη. Μ αυτές τις ομάδες θ ασχοληθούμε σ άλλη χρονική στιγμή. Μερικές από αυτές ήταν η Σαπφώ (1924), η Εργατική, η Νίκη, ο Γυμναστικός Σύλλογος ΑΠΟΛΛΩΝ, ο Παλλευκάδιος Αθλητικός Σύλλογος Διώξιππος, ο Αθλητικός και γυμναστικός σύλλογος Κεραυνός κλπ).

« ΑΠ’ ΟΤΙ ΕΧΩ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΜΟΥ ΕΔΩ ΚΙ 70 ΧΡΟΝΙΑ»…

  «Ήρθε στο σπίτι μου ένα απόγευμα ο συμπαθέστατος Σπύρος γυιός του Βασίλη Πολίτη γυμναστής και με παρακάλεσε να του δώσω φωτογραφίες από την παλιά νεανική μου δράση στον αθλητισμό της Λευκάδος. Δυστυχώς δεν μπόρεσα να τον ευχαριστήσω γιατί όλο το αρχείο μου αυτής της ενεργητικότητας μου το είχα στείλει στον φίλο μου αήμνηστο γυμναστή Στάθη Σάντα όταν μου είχε γράψει γιατί κι αυτός έγραφε την ιστορία του Λευκαδίτικου αθλητισμού. Του είπα όμως ότι μπορώ να του διηγηθώ μία μικρή ιστορία για το πώς και ποιοι είχαν κατορθώσει να φέρουν τότε στην Λευκάδα την πρώτη μπάλα του ποδοσφαίρου.

  Την ιστορία αυτή που είχε και την κωμική της πλευρά τη γράφω τώρα έτσι πρόχειρα γιατί δεν έχω τον απαιτούμενο χρόνο να θυμηθώ όλα τα τότε πρόσωπα που σχεδόν όλοι έχουν πεθάνει γι’ αυτό εάν κανένας βρίσκεται στη ζωή και εάν θυμάται κάτι παρακαλώ να μου συγχωρήσει όποια τυχόν παράλειψη.

  Βρισκόμαστε λοιπόν στα χρόνια μετά την Μικρασιατική καταστροφή 1923-24. Πολλοί  από εμάς είμαστε συμαθητές στο σχολαρχείο ακούγαμε ότι στην Κέρκυρα παίζουν ποδόσφαιρο και ότι έχουν γερή ομάδα που έπαιζε με τους Άγγλους του στόλου που ναυλοχούσε τακτικά εκεί, έτσι αποφασίσαμε να φτιάσουμε και εμείς μία ομάδα ποδοσφαίρου χωρίς να ξέρουμε ούτε κανονισμούς ούτε τίποτε.  Φτιάσαμε λοιπόν τέσσαρα κοντάρια από ξύλο στρογγυλά βάλαμε στην κορυφή τους μια ελληνική σημαιούλα στη βάση τους μια τετράγωνη σανίδα για να τις βάζουμε πέτρες να στέκονται και στην κορυφή τους ένα σχοινί για να αποτελεί το κορφινό δοκάρι βρήκαμε και ένα μεγάλο τόπι παιδικό όσο το δυνατόν εκείνης της εποχής και είμαστε έτοιμοι (αφού μαζευτήκαμε καμιά εικοσαριά) στην ομάδα εδώσαμε τα όνομα «ΕΡΜΗΣ». Κάθε λοιπόν Κυριακή απόγευμα παίρναμε τα κοντάρια μας και το μεγάλο τόπι μας και πηγαίναμε στην Κουζούντελη και τα στείναμε πότε στο λιοστάσι του μπάρπα  Αποστόλη εκεί τώρα που παρκάρουν τα αυτοκίνητα του κέντρο Σολδάτου (Αμερικάνου) ή αν αυτός μας έδιωχνε στο απέναντι  χωράφι δεξιά του δρόμου. Έτσι  λέγαμε ότι παίζαμε ποδόσφαιρο. Σιγά σιγά όμως αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι αυτό που παίζαμε δεν ήταν πραγματικό ποδόσφαιρο γιατί στον όμιλο μας είχαν προστεθεί και δυό προσφυγάκια (θα πώ τα ονόματά τους παρακάτω) που κάτι ξέραν από ποδόσφαιρο πολύ καλύτερα από εμάς και έτσι αποφασίσαμε να προμηθευτούμε μια μπάλα πραγματικού ποδοσφαίρου και να οργανωθούμε καλύτερα. Πως όμως θα φαίρναμε τη μπάλα; Ήταν πρόβλημα, αυτό ανέλαβα να το λύσω εγώ γιατί είχα γνωστό κουμπάρο μιας θείας μου πού ήταν πρόεδρος των λεμβούχων Λευκάδας και είχε πάρε δώσε με τους λοστρόμους και καπεταναίους των καραβιών που τότε γινόταν η συγκοινωνία, αυτός ήταν ο Χρίστος Κατωπόδης ή Μποτζορής, έπρεπε όμως να του δώσουμε και λεφτά πως θα έλεγε στον ναυτικό να πάρει τη μπάλα. Έτσι κάναμε «έρανο» μεταξύ μας άλλος 2, άλλος 3, άλλος 5 δρχ. και έτσι μαζέψαμε 25 δρ. Του τις έδωσα εγώ με την παράκληση να μας τη φέρει το γρηγορότερο με το επόμενο καράβι.

  Πέρασε μια βδομάδα, τίποτε, πέρασε κι άλλη βδομάδα τίποτε, πηγαίναμε μόλις ερχόταν καράβι να πάρουμε τη μπάλα μα ο λοστρόμος ξεχνούσε να τη φέρη.

  Στο τέλος του λέμε*,( εννοεί προφανώς τον Χρήστο Κατωπόδη) μα θάχουν και στη Κέρκυρα μπάλες δεν του λες να την πάρη από εκεί;

   Καλά το σκεφτήκατε μας λέει , θα του πω αύριο που θα περάσει ο «Ατρόμητος» να μας την πάρη από εκεί.

  Μαζευτήκαμε την άλλη μέρα που θαρχόταν το καράβι από την Κέρκυρα, βέβαιοι ότι θαρχόταν επιτέλους η μπάλα και πράγματι όπως ερχόταν η βάρκα από το καράβι, βλέπουμε τον μπάρμπα Χρήστο να κρατάει τη μπάλα και να μας δείχνει από μακρηά! Μόλις πλησίασε η βάρκα προτού ακόμα αράξει ήταν στα χέρια μας.

  Τρέξαμε όλοι να την χαϊδέψουμε αλλά μείναμε όλοι κόκαλο. Αυτή η μπάλα δεν ήταν ποδοσφαίρου, ήταν μπάλα του ΠΟΛΟ*, ήταν όλο λάστιχο χωρίς εσωτερική σαμπρέλα και βαρηά που ήταν αδύνατο να την κλωτσήσης και να μην στραγγουλίσεις το παιδικό πόδι.

  Καταλαβαίνεται την απογοήτευση μας. Αφού έφυγαν  οι επιβάτες βρήκαμε τον μπάρμπα Χρήστο και το είπαμε.

  Τι να σας  κάμω μας λέει, αυτό μουφεραν αυτό σας έδωσα και μάλιστα έδωσε και δυό δραχμές για να πιεί καφέ ο καμαρώτος .

  Τώρα τι γίνεται;

  Αποφασίζουμε να ξαναπαρακαλέσουμε να μας φέρουν άλλη μπάλα από τον Πειραιά. Μαζεύουμε κι άλλα λεπτά. Ξαναπαρακαλώ τον μπάρμπα Χρήστο να πη σε άλλο καράβι , σε άλλο καμαρώτο να μας φέρει άλλη μπάλα, πράγμα που έγινε, ύστερα από κάνα 2 εβδομάδες. Εν τω μεταξύ παίζαμε μ αυτή του πόλο κι ας πονούσαν τα πόδια μας.

  Και τώρα αυτοί που πρωτοστάτησαν σ αυτή τη κίνηση (όσους θυμάμαι) ήταν οι:

Γεώργιος Γιαννουλάτος (αδερφός του Δημάρχου) Γεώργιος Γουρζής (γυιός του Γυμνασιάρχη) Γερασ. Περδικάρης (ο γράφων) Σπύρος Γαρύφαλος (ο τερματοφύλακας Τζο…) (δυσαναγνωστο…) Αποστόλης Κρητικός (ο κατόπιν σωφερ) Αριστείδης Ματαφιάς, Παντελής Βαγιάκης (πρόσφυγας) και ένας ακόμη πρόσφυγας που τον έλεγαν Αντώνη (δούλευε στη Σάλτενη στου Πέτρου Μαλακάση Κάκαρου) και άλλοι ακόμα που δεν τους θυμάμαι γιατί μπορεί να ήταν και μεταγενέστεροι και φοβάμαι μην τους μπερδέψω, ας με συγχωρήσουν.

  Μετά από την άφιξη της μπάλας αποφασίσαμε να κάνωμε επίσημο το Σωματείο και πράγματι βρέθηκε ένας θαυμάσιος τότε νέος δικηγόρος ο Ζαφειράκης Σολδάτος που είχε γραφείο εκεί που τώρα είναι το κέντρο Πυροφάνι)*. Ήταν ιδιοκτησία του πατέρα του το κτήριο. Αυτός ανέλαβε να κανη το καταστατικό και να εγκριθεί το σωματείο με το όνομα Γυμναστικός σύλλογος ΑΠΟΛΩΝ, που αργότερα με την ίδρυση του Τυληκράτη (που έγινε με κρατική πρωτοβουλία), ενώθηκαν τα δύο σωματεία με το όνομα του δεύτερου που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Εύχομαι στον αγαπητό Σπύρο που είχε την πρωτοβουλία αυτής της έκθεσης ,καλή επιτυχία!

Με αγάπη κι εκτίμηση

Γεράσιμος Περδικάρης»

(υπογραφή)

*ΣΣ.: Όπως οι πιο παλιοί γνωρίζουν ή θυμούνται , αρχικά οι μπάλες ποδοσφαίρου ήταν αυτοσχέδιες και αποτελούνταν συνήθως από πανιά ή και κομμάτια δέρματος. Στα μέσα του 19^ου αιώνα αυτό άλλαξε το μέλλον του ποδοσφαίρου, αφού ο Charles Goodyear, o ιδρυτής της γνωστής εταιρείας ελαστικών, πέτυχε τον βουλκανισμό του καουτσούκ και το 1885 έφτιαξε την πρώτη μπάλα από αυτό το υλικό.

Άλλωστε το 1885 με το 1923-24 δεν είναι και πολύ μακριά και επειδή το Αγγλικό ναυτικό είχε καράβια στην περιοχή μας (Κέρκυρα –Λευκάδα) και το πλήρωμα τους έδινε φιλικούς αγώνες, «διδακτικές συναντήσεις» τους αποκαλούσαν οι παλιοί Λευκαδίτες της εποχής, να χρησιμοποιούσε μπάλες από καουτσούκ.

Πιθανώς λοιπόν ο αείμνηστος Περδικάρης, όταν γράφει για μπάλα από καουτσούκ, να αναφέρεται σ αυτές τις μπάλες που οι Κερκυραίοι να χρησιμοποιούσαν για ποδόσφαιρο κι όχι για ΠΟΛΟ και γι αυτό ο λοστρόμος του καραβιού ν αγόρασε τέτοια μπάλα. Ίσως θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος ότι έπαιζαν και ΠΟΛΟ μ αυτές.

Πάντως υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες εκείνη η μπάλα από καουτσούκ να ήταν όντως ποδοσφαιρική. Αυτό όμως δεν θα το μάθουμε ενδεχομένως ποτέ γιατί τα γραφόμενα στηρίζονται εν πολλοίς στην ανάλυση σεναρίων κι όχι στην πλήρη κι ακριβή γνώση!

Σπύρος Πολίτης

Καθηγητής Φυσικής Αγωγής

Προπονητής ποδοσφαίρου